ارسی سازی در صنایع فلزی،تاریخچه ارسی وگره چینی

محرمیت:

پنجره‌های ارسی همچنین باعث محدود کردن دید از بیرون به درون خانه و ایجاد محرمیت می‌شود.

خواص صوتی:

اگر قطعات یک گره نسبت به هم زوایای مختلف یا متعدد پیدا کند جابجایی صوتی ایجاد می‌کند در این جابجایی تابع قوانین علم آکوستیک است.

فرم‌های شش وجهی نیز دارای خواص صوتی هستند

از کاربرد صوتی شش وجهی در طبیعت می‌توان کندوی زنبور عسل را مثال آورد که دقیقاً عمل انتقال صوت یا رزونانس را انجام می‌دهد.

ارسی، چیدمان چوب و شیشه، یادگاری از روزگاران قدیم و الهام گرفته از طرح‌های اصیل اسلیمی

که در ساخت درها و پنجره بناها به کار می‌رفت اکنون دیگر متداول نیست.

و تنها در خانه‌های برجای مانده از قدیم دیده می‌شود، این دست ساخته‌های اصیل چوبی هرچند در حال حاضر به دلایل مختلف دیگر ساخته نمی‌شود

اما در سرتاسر ایران زمین در شهرها و روستاهای قدیمی هنوز وجود دارد و زیباتر از آن است که از یادها فراموش شود.
واژه ارسی در فرهنگ عمید به معنی در اتاقی است که بر روی حیاط باز می‌شود.

استاد «محمد کریم پیرنیا» از معماران پیشکسوت قدیمی در تعریف واژه ارسی معتقد است .

که برخی گمان می‌کنند ارسی به پنجره‌ای اطلاق می‌شود

که به‌تدریج از معماری روسی در ایران رواج یافته در صورتی که پیش از آنکه ارسی در معماری روسی جایی باز کند

در بناها و نقاشی‌های ایران مشاهده شده است.
با بهره گیری از تاریخ معماری می‌توان گفت، در قرن هشتم هجری نمونه‌های فراوانی از رسم درب امامزاده‌ها، صندوق مزار و رحل قرآن خلق شد.

از اوایل قرن نهم هجری نیز این هنر رونق دیگری یافت و صنعتگران از مشبک و گره چینی در ساخت پنجره‌های منازل و کاخ‌ها استفاده کردند،

همچنین از دوران صفویه به بعد هم با تعبیه شیشه‌های رنگی در چوب‌های مشبک ارسی‌ها ساخته شد.

در حال حاضر ارسی و گره چینی که یادگاری از زمان قدیم است

در اغلب نقاط کشور مشاهده می‌شود و نمایی منحصر به فرد و متفاوت برای خانه‌های قدیمی ساخته است.

تقارن کامل در شکل، فرم و رنگ که از طرح‌های اسلیمی نشئت گرفته و با تکه‌های کوچک چوب به شکل ستاره‌های چند پر پیاده شده،

ویژگی مشترک پنجره‌های مشبک گره چینی در سرتاسر ایران زمین به شمار می‌آید

که در ارسی‌ها شیشه‌های الوان به رنگ‌های زرد، سبز، قرمز و آبی به آن اضافه شده است.

در شمال ایران نیز ساخت ارسی مانند دیگر نقاط کشور مرسوم بوده است

با این تفاوت که به دلیل رطوبت هوای شمال از چوب درخت آزاد یا ازدار که مقاوم است و دوام بیشتری دارد استفاده می‌شد.

ولی در مقابل در مناطق خشک جنوبی و مرکزی کشور از چوب چنار برای کار گره چینی استفاده می‌کردند.

www.tabrizstep.ir

پنجره‌های گره چینی شده و ارسی‌ها چه ویژگی‌های داشته است؟

رضا قاسم آبادی، کارشناس مرمت سازمان میراث فرهنگی استان گلستان یکی از آن افرادی است که مرمت ارسی‌ها را انجام می‌دهد،

وی که باپشتکار و تلاش خویش توانسته قطعات آسیب دیده ارسی‌ها را جدا و سپس دوباره بازسازی و مونتاژ کند

درباره پنجره‌های گره چینی و ارسی در این استان می‌گوید به نظر می‌رسد نصب ارسی‌ها بسته به زمستان نشین

و یا تابستان نشین بودن اتاق‌ها فرق داشته است.
وی می‌افزاید: در اتاق‌های تابستان نشین ارسی‌ها که بالای درب اتاق‌ها نصب می‌شد نقش بادخور را ایفا می‌کرد.

این پنجره‌های مشبک در هوای گرم، باد ملایم و مطبوع را با کوران هوا به داخل اتاق هدایت می‌کرد

و به همین سبب ارسی‌ها در اتاق‌های تابستانی شیشه نداشتند،

درحالی‌که در اتاق‌های زمستان نشین شیشه دار بودند

و شیشه به کار رفته در این گونه ارسی‌ها دست ساز و به سبب کمبود شیشه در آن زمان بسیار گران بوده

و آن طور که ما اطلاع پیدا کردیم خمیر شیشه‌ها در این منطقه از روسیه وارد شده است.
قاسم آبادی درباره چند رنگ بودن شیشه ارسی‌ها هم می‌گوید

علاوه بر انعکاس رنگارنگ و تلطیف نور به داخل اتاق‌ها، شیشه‌های رنگی سبب می‌شود

خزندگانی همچون مارمولک و مار احساس وحشت کنند و وارد اتاق نشوند که این را از ویژگی‌های جالب درباره ارسی‌ها می‌توان برشمرد.
وی از ویژگی‌های ساخت ارسی هم می‌گوید:

در ساخت این پنجره‌های چوبی از میخ استفاده نمی‌شود و اگر هم استفاده شده میخ‌ها چوبی بوده است.

برای محکم کردن ارسی‌ها که تکه‌هایی چوب آن را تشکیل داده‌اند چفت و بست یا همان زبانه نر و مادگی استفاده می‌شد

و بااینکه هیچ وسیله وصل کننده دیگری مانند چسب هم به قطعات ارسی‌ها زده نمی‌شد اما بسیار محکم ساخته شده‌اند.
قاسم آبادی درباره وضع دست ساخته‌های چوبی گره چینی در منطقه می‌گوید:

ساخت گره چینی دیگر منسوخ شده و هیچ کس آن‌ها را سفارش نمی‌دهد

به‌علاوه اینکه در شمال کشور استادکاری هم باقی نمانده اما مرمت آثار باقی مانده در خانه‌های قدیمی،

یکی از اقداماتی است که برای حفظ گره چینی‌ها از سوی سازمان میراث فرهنگی انجام می‌گیرد.

وی با اشاره به اینکه در خانه‌های قدیمی منطقه، نورگیرهایی که با گره چینی ساخته شده هنوز وجود دارد می‌افزاید:

خیلی از ارسی‌های قدیمی هم اکنون از بین رفته و درباره تعدادی هم که باقی مانده همکاری خود مردم برای حفظ آن‌ها نیاز است.
باوجود اینکه ساخت پنجره‌های مشبک گره چینی شده دیگر رواج ندارد

اما به گفته این کارشناس می‌توان از آن‌ها در آرایه‌گری داخلی خانه‌ها در اتاق‌های پذیرایی یا نورگیرها استفاده کرد،

همچنین می‌توان از آن‌ها در اماکن تجاری و خدماتی مانند سفره خانه‌ها، رستوران‌ها و هتل بهره برد.
حسین دباغ، کارشناس مرمت سازمان میراث فرهنگی استان گلستان نیز درباره ارسی‌ها می‌گوید

این دست ساخته‌های چوبی زیبا در سطح این استان در فضاهای مهم خانه‌های قدیمی که دارای تزئینات بوده

و مساحت بیشتری داشته نظیر میهمان نشین ها و تالارها مشاهده می‌شود.
به گفته وی درباره ارسی‌های که در گلستان ساخته شده هیچ‌گونه مطالعات جامعی تاکنون انجام نگرفته

و در نتیجه نمی‌توان به‌طور دقیق درباره آن‌ها اظهار نظر کرد، به همین سبب درباره تفاوت‌های احتمالی آن‌ها نیز با دیگر نقاط کشور نظیر استان اصفهان

و کردستان که مهد ساخت ارسی است نمی‌توان مقایسه‌ای انجام داد.

این کارشناس مرمت میراث فرهنگی همچنین گرانی چوب، مقرون به‌صرفه نبودن کار، تجاری شدن هنر، ماشینی بودن مصالح ساختمانی،

نبود اساتید زبردست، عدم حمایت سازمان‌ها و حتی از یاد رفتن این هنر قدیمی از سوی مردم را از دلایل منسوخ شدن ارسی‌ها می‌داند.

گرد آوری داود مفاخری